mistynotes

“Luilakken zijn het, profiteurs! Niks doen en gewoon geld krijgen, voor niks, dat kan toch niet? We moeten allemaal hard werken om in leven te blijven, dat kan nooit goed gaan. ” Zulke reacties zijn niet abnormaal, als er gepraat wordt over een onvoorwaardelijk basisinkomen. Er is nu een boek over het basisinkomen, dat alle voors en tegens op een rijtje zet, gebaseerd op onderzoek. Het geeft ook manieren aan waarop dit radicale, maar al oude idee ingevoerd zou kunnen worden.

Schoolboek

Het boek is uitgebracht om politici op de hoogte te brengen van alle zaken die rond het basisinkomen gelden, en het ziet er ook uit als een stevig leerboek. Het heeft een kleine oplage van slechts 600 exemplaren, maar misschien moet er bijgedrukt worden, wanneer jij er ook een bestelt voor slechts elf euro, inclusief verzendkosten.

Zoals gezegd, het idee is al oud. In het boek wordt Thomas More genoemd die de eerste aanzet ertoe deed in de zestiende eeuw, vooral om diefstal die uit noodzaak gepleegd werd, terug te dringen. Het basisinkomen is er om iedereen een bestaanszekerheid te bieden, nu we in een tijd leven dat dat mogelijk is. Het is een onvoorwaardelijk inkomen, en dat betekent dat je er niets voor hoeft te doen. Dat betekent ook dat de overheid niet meer zoveel controles en onderzoeken in de privé-sfeer van haar burgers hoeft uit te voeren, en zich kan toeleggen op zaken die er meer toe doen, zoals het aandacht geven aan klimaatverandering en het stimuleren van de energietransitie. Het lijkt me in ieder geval veel leuker werk voor ambtenaren.

Inhoud

Dit zijn volgens de auteur de doelen van een onvoorwaardelijk basisinkomen:

• de bestaanszekerheid van mensen wordt gegarandeerd;
• de armoede en armoedeval nemen af;
• de vrijheid van mensen om zelf te kiezen hoe ze hun leven in willen richten neemt toe;
• de overheidsbureaucratie wordt veel kleiner en het daar thans aan verbonden regime van controle en sancties verdwijnt;
• de arbeidsmarkt verbetert doordat drempels naar de arbeidsmarkt en tussen de verschillende segmenten daarin, beduidend worden verlaagd.

Allereerst geeft het boek een beschrijving van de kenmerken van zo'n basisinkomen inclusief een korte geschiedenis over het ontstaan van het idee, en de mogelijke varianten op dit idee. De beloofde effecten op de arbeidsmarkt worden vervolgens uit de doeken gedaan. Met cijfers en onderzoeksgegevens geeft de auteur in een volgend hoofdstuk een grove indicatie van de financiering, de kosten en de besparingen.
Dit alles dan voor een voorzichtige variant en voor een luxe variant, waarbij de voorzichtige variant zeker betaalbaar blijkt te zijn. De ethiek ofwel de redenen om zo'n basisinkomen in te voeren krijgen aandacht en het boek behandelt natuurlijk ook de weerstanden tegen de invoering die te verwachten zijn van maatschappelijke organisaties en personen, zoals de vakbonden, werkgeversorganisaties en rijke, machtige personen.
Een belangrijk punt voor de politici die dit boek besteld of gekregen hebben, is vervolgens hoe het basisinkomen de democratie kan versterken en zaken als het “ongekend onrecht” bij de toeslagenaffaire tot verre geschiedenis kan maken. Een overzicht van alle experimenten die tot nu toe gedaan zijn ontbreekt natuurlijk niet, waarbij ook aandacht gegeven wordt aan de vraag hoeveel nut een klein experiment met het basisinkomen nu eigenlijk heeft. En tot slot, ook belangrijk voor politici en bestuurders, geeft de auteur richtlijnen en handvatten voor de geleidelijke of snelle invoering van het basisinkomen, met als toetje een “Beleidstheorie voor het basisinkomen” in de appendix.

Jargon

“Doel is het informeren van de lokale en provinciale politici over dit onderwerp dat steeds vaker wordt besproken in de diverse politieke arena’s.”, aldus de promotietekst van het boek. Toch leest het boek heel gemakkelijk en staat er geen politiek of ambtelijk jargon in. Het is dus ook geschikt voor mensen die zich eens willen verdiepen in de materie op een rustige en makkelijke manier, zonder veel geschreeuw van argumenten voor of tegen in pamfletten, nieuwsartikelen of commentaren.

Collectieve erfenis

Er is wel een ding, dat ik miste in het boek, en dat gaat over erfbelasting. Ik vond het in ieder geval niet terug in de financiering. Een deel van de discussie over het basisinkomen gaat over de vraag waar onze huidige welvaart vandaan komt, en wie van deze welvaart mag profiteren. Uitvindingen van bijvoorbeeld de stoommachine en electriciteit door onze vorige generaties hebben ons veel gebracht, en men zou kunnen vinden dat die welvaart niet slechts aan enkelen toebedeeld zou moeten worden. “Onze huidige inkomens zijn voor een groot deel te danken aan de inspanningen van vorige generaties en voor een kleiner deel aan die van ons zelf.” En daarmee wordt het begrip van “collectieve erfenis” in het boek geintroduceerd: “We danken onze welvaart maar voor een klein deel aan onszelf, maar vooral aan de inzet van vorige generaties en gelukkige omstandigheden.”

Geboorterecht

Het geeft een moreel argument om het basisinkomen in te voeren, omdat zo iedereen in gelijke mate kan profiteren van wat onze voorouders voor ons gedaan hebben. Maar laten we het wat dichter bij bekijken: erfenissen. Dat is dus geld wat je krijgt zonder er iets voor hoeven te doen. Net als bij het basisinkomen. Alleen moet je het geluk hebben uit rijke ouders te zijn geboren. Zo'n indirect geboorterecht op kapitaal doet, als je er even over nadenkt, wel wat feodaal aan. En er zullen best veel mensen zijn die tegen het basisinkomen argumenteren omdat “je zult werken voor je geld”, maar erfenissen dan weer wel heel normaal vinden. Lees anders dit stuk uit De Groene eens, dat liberalen, zoals ene heer Rutte, met de neus op hun inconsequente gedachtengangen drukt. In ieder geval is de erfbelasting in dit boek niet gebruikt om het basisinkomen te financieren. Waarschijnlijk stuit dat ook veel mensen tegen de borst. Want eigenlijk is het wel begrijpelijk: je wil goed voor je kinderen zorgen, ook na je dood. En dan kijk je liever niet naar het heilige principe van alles eerlijk delen.

Droom

Zelf ben ik nogal een voorzichtig type, maar ik ben ook een dromer. En dat verklaart ook wel mijn dubbele houding ten opzichte van het basisinkomen. Want het is zo'n radicale verandering. Gaat de invoering ervan wel goed komen? Zijn er geen onverwachte neveneffecten? Daarom is het ook goed dat er in dit boek praktische richtlijnen staan, waarmee een geleidelijke invoering mogelijk gemaakt kan worden.

Creativiteitsexplosie

Maar het is ook heerlijk om je voor te stellen hoe het is, als er een basisinkomen voor iedereen bestaat. Dat betekent dat je altijd zekerheid hebt, je kunt zelf je werk kiezen zonder dwang. Je hoeft niet eens te werken, als je tevreden bent met een materieel sober maar anderszins rijk leven. Je kunt eindelijk eens vrijwilligerswerk doen, waarvan je nu weet dat het betaald werk zou verdringen. Geen achterdochtige overheid achter je aan. En de rust en zekerheid om zelf aan iets te beginnen. Is het nu nog een klein select groepje dat sociale of zelfs technische innovaties bedenkt, dat kan een veel grotere en veel diversere groep worden, waarmee dus ook veel meer gedacht wordt uit verschillende invalshoeken. De nieuwe ideeën zullen meer verscheiden zijn, en de kans op een snelle vooruitgang wordt exponentieel groter. En als je niet zo'n innovatief persoontje bent, dan heb je wel de mogelijkheid om je bij anderen aan te sluiten om mee te werken aan veranderingen waar je zelf helemaal achter kunt staan, zonder de dwang om geld te verdienen voor boterham, huur of hypotheek.

Luilakken

Uit onderzoek is gebleken dat mensen niet stil blijven zitten als ze niks hoeven te doen. Ze gaan gewoon andere activiteiten ontplooien, zinnigere en hopelijk betere voor onze toekomst. De invoering van het basisinkomen kan echter wel effect hebben op de profiteurs in onze maatschappij, de échte dan.

#basisinkomen #ubi #economie #boek

Update
Reyer Brons, de auteur, betrapte me erop dat ik het boek toch niet helemaal precies gelezen heb, en reageerde als volgt:

Dank voor het aardige bericht over mijn boek over basisinkomen.
Ik heb één aanvulling: op blz. 74 staat een tekst over andere financieringsvormen. Daar worden ook erfenissen als grondslag voor belasting van erfenissen genoemd.
Niet erg opvallend, maar toch.
passage blz. 74:
Opvallend is dat tegenstanders, maar ook veel voorstanders, hogere kosten eigenlijk alleen maar in de belastingdruk op betaalde arbeid terecht laten komen. Daarbij miskennen ze andere grondslagen voor belastingheffing, zoals bijvoorbeeld omzet (waaronder BTW) , gebruik van grondstoffen, vermogen, diverse bedrijfsbelastingen, erfenissen en financiële transacties. Het is bovendien op lange termijn riskant om, gezien de toenemende robotisering, alle kaarten op het belasten van menselijke arbeid te blijven zetten. Als de automatisering menselijke arbeid steeds meer overbodig maakt zullen andere gronden voor belastingheffing toch noodzakelijk worden.