mistynotes

Sinds de Grote Recessie, de “bankencrisis” in 2007, is er veel geschreven over wat er allemaal mis is in ons bankensysteem. Dat heeft echter niet geleid tot echt wezenlijke aanpassingen. De buffers van de banken zijn wat groter geworden, maar een echte verandering is er niet doorgevoerd. Nu is er een nieuwe crisis, de Coronacrisis, en alweer wordt er veel gediscussieerd en geschreven over veranderingen die we nu eens écht moeten doorzetten.

Wie zet er nu een economieboek op zijn “te lezen”-lijstje. En dan ook nog eens in de Engelse taal?

Want overheden en regeringen moeten bijspringen en kunnen nu ook eens voorwaarden stellen aan de hulp.
Nee, het mag toch niet gebeuren dat de belastingbetaler wéér alles alleen moet ophoesten, terwijl de hoge heren hun aandelen nog eens oppoetsen van het belastinggeld dat ministers als Hoekstra nu ineens gemakkelijk rondstrooien. Die discussies zijn vaak economisch van aard, en meestal haak ik dan af. Deze keer wilde ik me er eens beter in verdiepen en het boek “The Production of Money” gaan lezen. Omdat de schrijfster een duidelijke visie heeft en een antwoord zegt te hebben, en ook nog eens de economische ontwikkelingen in het verleden goed heeft weten te voorspellen, in tegenstelling tot de meeste “geleerden”, vond ik dit een goed startpunt om eens rond te dwalen in de economische velden.

Het geheim van de Geldmachine

Een belangrijk begrip in het boek is “krediet”. En het kunnen nemen van krediet is een geweldige verworvenheid: je hoeft namelijk niet eerst te sparen, voordat je je droomzaak begint. Natuurlijk moet je een goed plan hebben, en de bank ervan overtuigen dat je droomzaak een hoop geld gaat opleveren. Als de bank jouw idee goed genoeg vindt, gaat de bank je geld uitlenen. Het is de bedoeling dat je met de inkomsten van je bedrijf de bank makkelijk terug kunt betalen. Het leuke is echter dat de bank die jou het geld leent, niet eens zelf dat geld hoeft te hebben. De bank kan met wat getyp op een toetsenbord van de computer ervoor zorgen dat jij geld op de rekening hebt staan, en dat de bank een vordering op jou heeft. Tja, dit is het scheppen van geld, gewoon “uit de lucht”. Schulden en krediet is dus iets fantastisch, terwijl ik nou altijd heb geleerd dat sparen goed is, en je in de schulden steken slecht is. Ah, alvast iets nieuws geleerd vandaag.

Op deze manier geld scheppen, is volgens de schrijfster een goede zaak. De economie wordt er namelijk door gestimuleerd. Maar als er een recessie is, en jij hebt er helemaal geen zin in om een bedrijf te beginnen, omdat de tijden slecht zijn, en er zijn steeds minder ondernemers die geld willen lenen voor investeringen, dan schept de bank meer geld voor niet productieve zaken, dan voor productieve investeringen. Voor speculeren op vastgoed bijvoorbeeld, of voor de financiële sector en verzekeringen. De leningen daarvoor zijn dan lucratiever voor de bank. Kijk, en dan is krediet volgens de schrijfster wel een gevaar. Financiële lieden zitten dan geld te verdienen, zonder dat er iets concreets gemaakt wordt, dat maatschappelijke meerwaarde oplevert. Het krediet is dan zogezegd niet gedekt door de “reële” economie. Omdat er weinig geld geïnvesteerd wordt in de echte economie, zal de werkloosheid toenemen, de lonen staan onder druk, de mensen kunnen minder kopen, en, zoals in 2007 het geval was, de mensen konden hun hypotheek niet meer betalen. Een negatieve spiraal, en ... Boem!

Een geldautomaat, waaraan een kleine financiële elite zich verlustigt en tegoed doet

Ik zie het beeld voor me van een geldautomaat, waaraan een kleine financiële elite zich verlustigt en tegoed doet, terwijl die automaat eigenlijk bedoeld is voor iedereen. Dat is wat de schrijfster namelijk voorstaat: geld scheppen voor economische activiteiten, en geld scheppen voor speculatie ontmoedigen. Op deze manier blijft het geld niet bij de bankiers hangen, maar komt het bij iedereen terecht.

Bedrijven en bonden tegen de bankiers

Ze is strijdbaar tegen de bankiers, die in dat obscure hoekje aan die geldautomaat hangen. Dat hoekje is zo donker, omdat in de gevestigde economische theorieën bankiers voor het grootste deel buiten beeld blijven. Als je de banksector niet opneemt in je economische theorie, kun je er ook niks over zeggen of vinden. Feit is wel, zegt ze, dat je economische voorspellingen dan honderd procent onbetrouwbaar worden. Want invloed hebben die bankiers dus wel degelijk op hoe de economie functioneert. Ze wil het functioneren van de banken terug in de economische theorie. Als de rol van de banken zichtbaar is, dan is ook eerder duidelijk hoe de verhoudingen liggen in het economische veld. Volgens haar hebben namelijk bedrijven en vakbonden (“partners” in de reële economie) een gezamenlijk belang in het beperken van de macht van de bankiers. Ze kunnen hun pijlen die de meeste tijd op elkaar gericht zijn, ook eens gezamenlijk die andere kant op richten.
Belangrijkste is hierbij dat zoals gezegd, geld scheppen voor speculatie ontmoedigd moet worden en dat onze geldmachine in ieder geval onder een vorm van democratische controle hoort te staan, en niet door een groepje technocraten bestuurd mag worden.

Milieuactivisten en feministen

De steeds terugkerende recessies zijn geen natuurlijke gegevenheid. Die zijn volgens de schrijfster te voorkomen door een uitgebalanceerd beheer van de geldsector en overheidsbestedingen. Als er een crisis dreigt, dan kunnen overheden extra bestedingen in de echte economie doen, terwijl tegelijk hiervoor geld geschapen wordt. Zo kan die negatieve spiraal voorkomen worden. De druk die op werknemers ligt, wordt verminderd, de lonen kunnen omhoog. Maar ook de druk om steeds maar de “goedkoopste” fossiele grondstoffen te gebruiken neemt af. Die overheidsbestedingen kunnen bovendien voor investeringen in de energietransitie gebruikt worden. De schrijfster roept milieuactivisten op om ook eens een economisch boekje te lezen, want zonder het begrip van hoe de economie druk uitoefent op onze aarde, kun je moeilijk veranderingen bewerkstelligen.
Feministen wil ze ook graag aanspreken. Veel vrouwen doen onbetaald werk, want “er is nu eenmaal niet genoeg geld”. Maar toen in 2007 het puntje bij het paaltje kwam bleek ineens dat er miljarden beschikbaar waren voor bankiers. Hetzelfde blijkt nu trouwens ook weer aan de hand te zijn tijdens de Coronacrisis.

Ontbijttafel

De schrijfster wil een herwaardering van de economische theorie van Keynes. Ze is er wat mij betreft redelijk in geslaagd dit begrijpelijk naar voren te brengen. Meer dan eens laat ze deze theorie bevestigd zien in historische voorbeelden. Toch blijf ik uiteindelijk wel zitten met de vraag: wat nu? Ze bespreekt aan het eind van het boek wel de voor- en nadelen van een aantal beleidsvoorstellen voor regeringen. Daar kun je persoonlijk dan niet zoveel mee, als je tenminste zoals ik níet iedere dag economische discussies voert aan de ontbijttafel. Die regeringen moeten bovendien wel eerst gekozen worden. Daarom pleit ze ervoor de mensen een beter begrip van de economie bij te brengen. Het is ook daarom dat ik dit boekje gelezen heb. Maar, zou dat ooit wel eens kunnen lukken? Ik weet het niet.

#geld #economie #boek

---

Verder lezen (soms met betaalmuur):
– Ann Pettifor
The production of money: Geld als een verworvenheid, die verkeerd gebruikt wordt. Monetaire financiering (geld creëren) om economie te stimuleren: artikel in The Correspondent.
– Artikelen uit Follow The Money (FTM)
Geld bijdrukken:
Leningen maken crises erger, als de verdiensten ontoereikend zijn om deze terug te betalen.
Monetaire financiering om economie te stimuleren:
De rol van de ECB, economisch of monetair, is er democratische invloed nodig of niet?
– OMFIF
Waarom de euro monetaire financiering nodig heeft
– Ons geld
Website
In tegenstelling tot Ann Pettifor pleit “Ons Geld” voor schuldvrij geld. Dus niet geld dat gemaakt is als tegoed, maar nieuw digitaal geld, dat makkelijker schuldvrij is uit te geven. Pettifor heeft al eerder aangegeven digitaal geld niet te zien zitten, en richt zich dan met name op de bitcoin. Vermoedelijk zijn er ook andere mogelijkheden om digitaal geld te maken. Bijvoorbeeld geld dat niet schaars wordt. Daarnaast ziet Pettifor schuld niet direct als een probleem, en moet je geld niet als een grondstof zien. Geld kan altijd bijgemaakt worden... als je er maar voor zorgt dat dit de maatschappij ten goede komt, en niet een paar private bankiers. Voorwaarden stellen dus aan geld scheppen, en niet aan de “onzichtbare hand” overlaten.
– Depositobank
Oud artikel uit FD
– Mijn aantekeningen
Aantekeningen The production of Money